Girisa


1

Anak putu denestokna, // warah wuruke si bapa,// aja na ingkang sembrana,// marang wuruke wong tuwa,// ing lair batin den bisa,// anganggo wuruking bapa,// ing tyas den padha santosa,// teguheno jroning nala.

Anak cucu patuhilah // ajaran dan nasihat sang ayah // jangan ada yang menganggap sembarangan // atas ajaran orang tua // di lahir dan batin gunakanlah // ajaran ayahmu // di dalam hati haruslah teguh // teguhkan di dalam otak pula.


2

Aja na kurang panrima,// ing papasthening sarira,// yen saking Hyang Mahamulya,// nitahken ing badanira,// lawan dipun awas uga,// asor luhur waras lara,// tanapi begja cilaka//, urip tanapi antaka.

Jangan ada yang merasa kurang ikhlas // atas takdir pada diri // jika itu berasal dari Tuhan Yang Maha Mulia // Yang menciptakan raga dirimu // dan harus berhati-hati pula // Derajat rendah dan tinggi sehat dan sakit // dan juga untung dan celaka // hidup dan matinya.


3

Iku saking ing Hyang Suksma,// miwah ta ing umurira,// kang cendhak lawan kang dawa,// wus pinesthi mring Hyang Suksma,// duraka yen maidoa,// miwah kuranga panrima,// ing lohkilmahfule kana,// tulisane pan wis ana.

Itu atas takdir Tuhan // serta juga atas umur dirimu // yang berumur pendek dan panjang // telah digariskan oleh Tuhan // Durhaka jika tidak mempercayainya // dan jika tidak ikhlas menerimanya // karena hal itu telah tertulis di Lahumul Mafud sejak dahulu // tulisan itu telah ada.


4

Yogya padha kawruhana,// sisikune badanira,// ya marang Hyang Mahamurba,// kang misesa marang sira,//yen sira durung uninga,// prayoga atatakona,// mring kang padha wruh ing makna,// iku kang para ngulama.

Juga pahamilah // atas murka Tuhanmu // yaitu Tuhan Yang Maha Kuasa // yang menguasai atas dirimu // jika engkau belum paham // sebaiknya bertanyalah // kepada yang telah paham atas makna rahasia-Nya // itulah para Ulama.


5

Kang wis wruh rahsaning kitab,// darapon sira weruha,// wajib mokaling Hyang Suksma,// miwah wajibing kawula,// lan mokale kawruhana,// miwah ta ing tata-krama,// sarengat dipunwaspada,// batal karam takokena.

Yang telah memahami rahasia Kitab // dan juga dirimu harus memahami pula // sifat Wajib dan Mokal dari Tuhanmu // serta sifat wajib bagi hamba // serta mokalnya pun harus kau pahami // dan juga tentang adab sopan santun serta Akhlak // yang telah di atur dalam Syariat itu pahamilah // hukum batal kharam tanyakanlah.


6

Sunat lan perlu punika,// prabot kanggo saben dina,// iku kaki dipun padha,// terang ing pitakonira,// lan aja bosen jagongan,// marang kang para ngulama,// miwah uwong kang sampurna,// pangawruhe mring Hyang Suksma.

Yang Sunah pun perlu juga // dijalankan setiap harinya // wahai anakku agar menjadi // terang maka tanyakanlah // dan jangan bosan duduk bersama // dengan para Ulama // serta duduk dengan orang yang sudah sempurna // Pemahamannya tentang Tuhan.


7

Miwah patrap tata-krama,// ing tindak-tanduk myang basa,// kang tumiba marang nistha,// tuwin kang tumibeng madya,// tanapi tibeng utama,// iku sira takokena,//ya marang wong kang sujana,// miwah ing wong tuwa-tuwa.

Serta sikap sopan santun // dalam tingkah laku dan bahasa // yang mengarah kepada kenisthaan // serta yang jatuh di tengah-tengahnya // atau pun tentang yang Paling Utama // hal itu tanyakanlah // kepada orang yang benar-benar telah memahaminya // serta kepada para sesepuh Pinisepuh yang telah mumpuni.


8

Kang padha bisa micara,// tuwin ingkang ulah sastra,// iku pantes takonana,// bisa madhangken tyasira, //karana ujaring sastra utama teka carita,// ingkang kinarya gondhelan,// amurukken mring wong mudha.

Yang sudah ahli dalam berbicara // serta para ahli sastra // itu yang pantas sebgai tempat bertanya // sehingga bisa memberi pencerahan batin dirimu // karena isi sastra yang baik itu dari cerita // yang menjadi pedomannya // untuk mengajari anak muda.


9

Lawan sok karepa maca//, sabarang layang carita,// aja anampik mring layang, //carita kang kuna-kuna,// layang babad kawruhana,// caritane luhurira,// darapon sira weruha,// lalakone wong prawira.

Dan juga sering-seringlah membaca // tentang buku cerita // jangan menolak buku apapun // yang berisi cirita di jaman dahulu // Serat Babad pahamilah // yang menceritakan leluhurmu // agar engkau menjadi mengetahui // kisah hidup para Pahlawan.


10

Miwah lalakon nalika,// kang para Wali sadaya,// kang padha oleh nugraha,// asale saking punapa,// miwah kang para satriya,// kang digdaya ing ayuda,// lakune sira tirua,// lalabetan kang utama.

Dan juga kisah tentang // Semua para Wali // yang telah mendapat anugerah // itu dikarenakan apa ? // serta kisah para satria // yang ahli dalam berperang // kisah hidupnya bisa engkau tiru // Perjuangannya itulah yang utama.


11

Nora susah amirungga,// mungguh lakuning satriya,// carita kabeh pan ana,// kang nistha lan kang utama,// kang asor kang luhur padha,// miwah lakuning nagara,// pan kabeh aneng carita,// ala becik sira wruha.

Tidak usah ragu-ragu // tentang perjalanan para satria // semua ceritanya itu ada // yang nista dan yang utama // yang rendah dan yang luhur itu sama // serta kisah perjalanan Negara // kesemuanya ada dalam cerita // cerita yang baik dan buruk itu pahamilah.


12

Yen durung mangarti sira,// caritane takokena,// ya marang wong tuwa-tuwa,// kang padha wruh ing carita,// iku ingkang dadi uga,// mundhak kapinteranira,// nanging ta dipunelingan,// sabarang kang kapiyarsa.

Jika engkau belum paham // isi ceritanya maka tanyakanlah // kepada orang tua-tua // yang paham isi ceritanya // itu yang bisa menyebabkan // bertambah kepadaian dirimu // namun juga harus ingat // atas semua yang kau dengar.


13

Aja na tiru si bapa,// banget tuna bodho mudha,// kethul tan duwe grahita,// katungkul mangan anendra,// nanging anak putu padha,// mugi Allah ambukaa,// marang ing pitutur yogya,// kabeh padha anyakepa.

Jangan meniru Ayah ini // yang sangat merugi bodoh dan ilmunya masih muda // lambat berfikir dan tidak banyak penalarannya // karena selalu makan dan tidur saja // namun anak cucu ku // semoga Allah membuka // atas nasihat ku ini // semuanya saja patuhilah.


14

Ing sawewekasing bapa,// muga ta kalakonana,// kabeh padha mituruta,// panedhaningsun mring Suksma,// lanang wadon salameta,// manggiha suka raharja,// ing dunya miwan akhirat,// dinohna ing lara roga.

Atas pesan sang Ayah // semoga bisa terlaksana // semoga semua memathuinya // itulah permohonanku kepada Tuhan // Anak cucu baik yang laki-laki dan perempuan semoga selalu selamat // menemukan kebahagiaan dan keselamatan // di dunia dan akhirat // dijauhkan dari sakit dan coba.


15

Umure padha dawaa,// padha atut aruntuta,// marang sadulure padha,// padha sugiha barana,// tanapi sugiha putra,// pepaka jalu wanodya,// kalawan maninge aja,// nganti kapegatan tresna.

Semoga panjang umur // dan hidup rukun // serta semua saudaranya // semoga kaya harta // dan juga banyak anaknya // lengkap anak laki-laki dan wanita // dan juga // jangan sampai terputus rasa cintanya.


16

Padha uga denpracaya,// aja sumelang ing nala,// kabeh pitutur punika,// mapan wahyuning Hyang Suksma,// dhawuh mring sira sadaya,// jalarane saking bapa,// Hyang Suksma paring nugraha,// marang anak ingsun padha.

Dan juga harap percaya // jangan khawatir dalam pikirannya // semua nasihat ini // adalah Wahyu dari Tuhan // yang memerintah kepada dirimu // lantaran dari ayah // Semoga Tuhan memberi anugerah // kepada semua anak cucuku.


17

Den bisa nampani padha,// mungguh sasmitaning Suksma,// ingkang dhawuh maring sira,// wineruhken becik ala,// anyegah karepanira,// marang panggawe kang ala,// kang tumiba siya-siya,// iku paparing Hyang Suksma.

Semoga dapat menerima // sasmita Tuhan // yang memerintahkan kepada dirimu // memberitahukan yang baik dan jahat // dan mencegah kehendak dirimu // kepada pekerjaan jahat // yang berakhir sia-sia // itu adalah atas pemberian Tuhan semata.


18

Paring peling marang sira,// tinuduhaken ing marga,// kang bener kang kanggo uga,// ing donya ingkang sampurna,// mugi anak putu padha,// kenaa dadi tuladha,// kabecikaning manungsa//, tinirua ing sujanma.

Yang memberi peringatan kepada dirimu // memberi petunjuk jalan // kebenaran untuk dipergunakan // hidup didunia hingga sempurna // semoga anak cucu semua // agar bisa mencaji contoh // perbuatan baik manusia // semoga akan ditiru oleh sesamanya.


19

Sakehing wong kapengina,// aniru ing solah bawa,// marang anak putu padha,// anggepe wedi asiha,// kinalulutan ing bala,// kedhepa parantahira,// tulusa mukti wibawa,// ing satedhak-turunira.

Banyak orang yang menginginkan // meniru tingkah lakunya // kepada anak cucu ku // semoga selalu hormat dan mengasihinya // dipatuhi oleh sesamanya // mematuhi perintahmu // tetaplah bahagia dan wibawa // atas semua anak cucu keturunanku.


20

Didohna saking duraka,// winantua ing nugraha,// sakeh anak putu padha,// ingkang ngimanaken uga,// marang pituturing bapa,// Allah kang nyembadanana,// ing padonganingsun iya,// ing tyas ingsun wus rumasa.

Dijauhkan dari perbuatan durhaka // selalaulah mendapat anugerah // atas semua anak cucu // yang beriman dan percaya // atas nasihat ayah // Allah yang mengabulkannya // atas doa ku ini // di dalam batinku telah merasa.


21

Wak ingsun upama surya,// lingsir kulon wayahira,// pedhak mring surupe uga,// atebih maring timbulnya,// pira lawase neng donya,// ing kauripaning janma,// mangsa nganti satus warsa,// iya umuring manungsa.

Badanku ini ibarat matahari // sudah masuk waktu sore // sudah mendekati tenggelam // jauh ata waktu terbitnya // tidak lama berada di dunia // atas kehidupan manusia // masa akan sampai seratus tahun // umur dari manusia.


22

Mulane sun muruk marang,// kabeh ing atmajaningwang, //sun tulis sun wehi tembang,// darapon padha rahaba,// enggone padha amaca,// sarta ngrasakken carita,// aja bosan den apalna,// ing rina wengi elinga.

Sehingga saya memberi ajaran // kepada semua anak cucuku // saya tulis dalam bentuk lagu nyanyian // agar senang // ketika membacanya // serta dalam memahami isi ceritanya // janganlah bosan dan hapalkanlah // di siang dan malam hari selalu ingatlah.


23

Lan mugi padha tirua,// kaya luluhure padha,// sudira betah atapa,// sarta waskitha ing nala,// ing kasampurnaning gesang,// kang patitis nora mamang,// iku ta panedhaningwang,// muga padha kalakona.

Dan semua bisa menirunya // seperti para leluhurnya // perwita tahan bertapa // serta cerdas pikirannya // atas kesempurnaan hidup // hidup tepat tidak ragu-ragu // itulah harapanku // semogalah terkabul.


24

Titi tamat kang carita,// serat wewaler mring putra,// kang yasa serat punika,// nenggih Kangjeng Susuhanan,// Pakubuwana kaping pat,// ing galih panedyanira,// kang amaca kang miyarsa,// yen lali muga elinga.

Telah tamatlah ceritanya // Serat nasihat kepada putra // yang membuat serat ini // adalah Kanjeng Sunan ? Pakubuwana ke empat // dengan harapan // bagi yang membaca dan mendengarkannya // jika sedang lupa semoga menjadi ingat.


25

Telasing panuratira,// sasi Besar ping sangalas,// Akad Kaliwon tahun Dal,// tata guna swareng nata (1735),// mangsastha windu Sancaya//, wuku Sungsang kang atampa,// ya Allah kang luwih wikan,// obah osiking kawula.

Selesai penulisan // pada Bulan besar tanggal sembilan belas // Hari Minggu Kliwon tahun Dal // Sandi tahun : Tata Guna Swareng Nata - Tahun (1735) // Pranata mangsa : Windu Sancaya // Wuku Sungsang (itu semua perhitungan Tahun Jawa). Wahai Allah yang Maha Tahu // atas tingkah dan cetusan hati hamba-Nya.


ooo000ooo

Kagungan dalem serat pawukon pananggalan yasan dalem ingkang sinuhun kangjeng Susuhunan Pakubuwana ingkang kaping pitu, tetedhakan yasanipun ingkang rama panjenengan dalem ingkang sinuhun Susuhunan Pakubuwana ingkang kaping sekawan.

Kala dhawahing pangandika dalem, awitipun ingandikakaken ndehak ing dinten Sabtu Legi, wanci jam satunggil siyang, wuku: Tolu, tanggal kaping 17 Rejeb, mangsa kalima, ing tahun Jimawal. Angkaning warsa 1765 windu: Sancaya, sinangkalan: Misik Rasa Sabdaning Ratu.

Ingkang nyerat abdi dalem carik Ngabei Sastrawijaya, ing Surakarta-adiningrat, ing kawan taun sampurna panedhakipun kagungan dalem serat wukon pananggalan sapanunggilipun, ing dinten Respati Manis, enjing wanci pukul 10, tanggal kaping 28, wulan Jumadilakir, wuku Gumbreg ing taun Be, sinangkalan: Sarira Rumasa Katitih ing Ratu, Windu: Sancaya.



Menu