Gambuh


1

Sekar gambuh ping catur, ,// kang cinatur polah kang kalantur, ,// tanpa tutur katula-tula katali, ,// kadaluwarsa katutuh, ,// kapatuh pan dadi awon.

Tembang Gambuh yang empat // yang dikisahkan perbuatan yang berlebihan // tanpa cerita akan menemui sengsara // terlambat dan dipersalahkan // dituduh sehingga menjadi jelek.


2

Aja nganti kabanjur, ,// sabarang polah kang nora jujur, ,// yen kabanjur sayekti kojur tan becik, ,// becik ngupayaa iku, ,// pitutur ingkang sayektos.

Janganlah sampai terlanjur // terhadap perbuatan yang tidak jujur // jika terlanjur pasti hancur dan tidak baik // lebih baik mencari saja // nasihat yang baik-baik.


3

Pitutur bener iku, ,// sayektine apantes tiniru, ,// nadyan metu saking wong sudra papeki, ,// lamun becik nggone muruk, ,// iku pantes sira anggo.

Nasihat baik itu // sesungguhnya pantas untuk ditiru // walau nasihat itu berasal dari orang baisa // jika baik isi ajarannya // itu sangat baik jika kamu pakai.


4

Ana pocapanipun, // adiguna adigang adigung,,// pan adigang kidang adigung pan esthi,,// adiguna ula iku,,// telu pisan mati sampyoh.

Ada ucapan yang mengatakan // Adiguna (mengandalkan kesaktiannya), adigang (mengandalkan kelincahannya), adigung (mengandalkan kekuatannya) // Yang mengandalkan kecepatannya itu adalah Kijang, yang mengandalkan kekuatannya itu Gajah // yang mengandalkan kesaktiannya itu Ular // ketiganya mati bersama-sama.


5

Si kidang umbagipun,// angandelken kebat lumumpatipun,// pan gajah ngandelaken geng a-inggil, ,// ula ngandelaken iku, ,// mandine kalamun nyakot.

Kesombongan si Kidang // mengandalkan cepat lompatannya // dan Gajah menyombongkan tinggi besarnya // Ular menyombongkan // ampuh bisanya jika menggigit.


6

Iku upamanipun, ,// aja ngandelkaken sira iku, ,// suteng nata iya sapa ingkang wani, ,// iku ambege wong digung, ,// ing wusana dadi asor.

Itu sebagai ibaratnya // janganlah kau menyombongkan // karena putra raja siapakah yang akan berani // itu kesombongan orang yang merasa kuat // akhirnya akan menjadi kalah.


7

Adiguna puniku,// ngandelaken kapinteranipun,// samubarang kabisan dipun dheweki, // sapa pinter kaya ingsun, ,// tuging prana nora injoh.

Kelincahan itu // mengandalkan kepandaiannya // segala ke ahlian dimiliki sendiri // sipakah yang pandai seperti saya ini // pada akhirnya tidak bisa apa-apa.


8

Ambeg adigang iku, // ngandelaken ing kasuranipun, // para tantang candhala anyanayampahi, // tinemenan nora pecus, // satemah dadi guguyon.

Yang mengandalkan kelincahannya itu // Mengandalkan kecepatannya // suka menantang hal yang tidak baik dan suka mendoakan kejelekan // jika dinyatakan maka tidak bisa apa-apa // sehingga menjadi tertawaan.


9

Ing wong urip puniku, ,// aja nganggo ambeg kang tetelu, ,// anganggoa rereh ririh ngati-ati, ,// den kawangwang barang laku, ,// den waskitha solahing wong.

Di dalam kehidupan ini // jangan bersikap seperti tiga yang tersebut // bersikaplah sabar dan hati-hati // pertimbangkanlah dalam setiap tindakan // dan pahamilah kelakuan setiap manusia.


10

Dene katelu iku, ,// si kidang suka ing patinipun, ,// pan si gajah alena patinereki, // si ula ing patinipun, ,// ngandelken upase mandos.

Sedangkan sifat tiga tersebut // Sifat Kidang mengarah kepada kematian // dan si Gajah karena celaka matinya // sedang si Ular matinya // karena mengandalkan rancunnya.


11

Katelu nora patut, ,// yen tiniru mapan dadi luput, ,// titikane wong anom kurang wawadi, ,// bungah akeh wong anggunggung, // wekasane kajalomprong.

Ketiganya sangat tidak pantas // jika dituri akan menjadi celaka // sifat bagi yang masih muda bisa terlihat dari kurang berhati-hati // senang hatinya bila banyak yang mengagungkannya // pada akhirnya akan celaka.


12

Yen wong anom puniku, ,// kakehan panggunggung dadi kumprung, ,// pengung bingung wekasane pan angoling, ,// yen den gunggung muncu-muncu, ,// kaya wudun meh mecothot.

Jika yang masih muda adalah // jika banyak yang mengagungkannya akan menjadi semaunya // bodoh dan bingung yang akhirnya tidak bisa apa-apa // jika di puja membanggakan diri // bagaikan penyakit udun hampir pecah.


13

Ing wong kang padha nggunggung, ,// pan sepele iku pamrihipun, ,// mung warege wadhuk kalimising lathi, ,// lan telesing gondhangipun, ,// ruruba alaning uwong.

Sedangkan bagi yang memujanya // sangat sederhana tujuannya // hanya menginginkan kenyangnya perut dan basah bibirnya // dan basah tenggorokannya // sehingga mengumbar kesalahan orang lain.


14

Amrih pareka iku, ,// yen wus kanggep nuli gawe umuk, ,// pan wong akeh sayektine padha wedi, ,// tan wurung tanpa pisungsung, ,// adol sanggup sakehing wong.

Agar mudah untuk mendeatinya // jika sudah dianggap kemudian membuat cerita bohong // agar orang banyak menjadi takut // yang pada akhirnrya tidak mendapatkan apa-apa // menjual keasnggupan kepada semua orang.


15

Yen wong mangkono iku, ,// nora pantes cedhak mring wong agung, ,// nora wurung anuntun panggawe juti,// nanging ana pantesipun, ,// wong mangkono didhedheplok.

Jika orang yang demikian itu // tidak pantas dekat dengan pembesar // pada akhirnya menuntun pada perbuatan baik // namun ada juga pantasnya // orang yang demikian di tunjukan kekurangannya.


16

Aja kakehan sanggup,// durung weruh tuture angupruk, // tutur nempil panganggepe wruh pribadi,,// pangrasane keh wong nggunggung,,// kang wis weruh amalengos.

Jangan kebanyak mengaku bisa // karena belum tau hanya banyak omongnya saja // cerita meminjam dianggapnya bisa dengan sendirinya // dalam perasaanya akan banyak yang akan memujanya // bagi yang telah mengetahuinya akan membuang muka.


17

Aja nganggo sireku, ,// kalakuan kang mangkono iku, ,// datan wurung tinitenan den cireni, ,// mring pawong sanak sadulur, ,// nora nana kang pitados.

Janganlah engkau pakai // kelakaun yang seperti itu // tidak lain akan diperhatikan dan di perhatikan kekurangannya // oleh para kerabat dan saudaranya // yang akhirnya tidak akan ada yang mempercayainya lagi.



Menu